Әдеби және мәдени мұра – бұл халықтың өткен ғасырлардан бері қалыптасқан рухани байлығы мен тарихи тәжірибесінің көрінісі. Ол ұлттың дүниетанымын, құндылықтарын, өмір салтын, салт-дәстүрлерін сақтап, кейінгі ұрпақтарға жеткізеді. Мұндай мұра адамзат өркениетінің ажырамас бөлігі ретінде елдің ұлттық бірегейлігін қалыптастыруда ерекше рөл атқарады. Мұндағы әдеби мұра деп отырғанымыз – жазбаша немесе ауызша түрде сақталған халықтың сөз өнері. Қазақ әдебиеті әлемдік мәдениетке зор үлес қосқан ұлы мұра болып табылады. Махамбет Өтемісұлының жалынды жырлары, Абай Құнанбайұлының философиялық өлеңдері мен қара сөздері, Мұхтар Әуезовтің «Абай жолы» эпопеясы – халқымыздың рухани байлығының асыл қазыналары. Олар арқылы біз өткен замандардың қоғамын, тұрмысын, халықтың арман-мақсаттарын, рухани құндылықтарын түсінеміз. Ал мәдени мұра – бұл материалдық және материалдық емес құндылықтардың жиынтығы. Оның қатарына сәулет ескерткіштері, музыкалық өнер, халық қолөнері, салт-дәстүрлер мен әдет-ғұрыптар кіреді. Мысалы, қазақтың киіз үйі, домбырасы, қымыз жасау дәстүрі – халқымыздың ұлттық болмысын айқындайтын мәдени мұралар. Бүгінгі таңда мәдени мұраны сақтау – тек мемлекеттің ғана емес, әрбір азаматтың міндеті. ЮНЕСКО-ның мәдени мұраны қорғау бағдарламалары осы мұраның жаһандық деңгейде сақталуын қамтамасыз етуге бағытталған. Қазіргі жаһандану дәуірінде әдеби және мәдени мұраны сақтау ерекше маңызды. Өйткені, заманауи мәдениетте ұлттық ерекшелікті жоғалту қаупі бар. Ұлттың тарихи мұрасын зерттеп, дәріптеу – өскелең ұрпақтың санасына патриоттық рух пен өз мәдениетіне деген құрметті сіңірудің тиімді жолы.
Әдеби және мәдени мұра – бұл халқымыздың өткені мен болашағын байланыстыратын алтын көпір. Оны сақтап, жаңғырту арқылы біз ұлттық бірегейлігімізді нығайтып, әлемдік қауымдастықтағы орнымызды айқындай аламыз. Бұл – әрбіріміздің азаматтық парызымыз. Қазақ халқының әдеби және мәдени мұрасын дәріптеу, өскелең ұрпақтың рухани-адамгершілік құндылықтарын нығайту – еліміздің білім беру саласының да негізгі бағыттарының бірі. Осыған орай, Шымкент қаласындағы Ораз Жандосов атындағы №30 жалпы орта білім беретін мектепте бірқатар мәдени-ағартушылық шаралар ұйымдастырылып, оқушылардың таным көкжиегін кеңейтуге және ұлттық құндылықтарды бойларына сіңіруге бағытталған іс-шаралар өткен болатын.
Бейімбет Майлиннің 130 жылдығына арналған кітап көрмесі
Мектеп кітапханасында қазақ әдебиетінің көрнекті өкілі, қабілетті жазушы Бейімбет Майлиннің 130 жылдығына орай «Бейімбет Майлин – қазақ әдебиетінің классигі» атты кітап көрмесі ұйымдастырылды. Бұл көрмеде жазушының кітаптары мен әңгіме жинақтары ұсынылып, оның шығармашылығына шолу жасалды. Іс-шараның басты мақсаты – оқушылардың қазақ әдебиетінің классигі туралы білімдерін кеңейту, жазушының өмірі мен шығармашылығымен таныстырып, патриоттық және адамгершілік қасиеттерді ояту болды.
Бейімбет Майлин – қазақ прозасының негізін қалаушылардың бірі. Танымал жазушы өз шығармаларында өмірдегі әділетсіздік пен еңбекқор халықтың ауыр тұрмысы туралы баян еткен. Ол – қазақ әдебиетінің алтын қорында ерекше орны бар көрнекті қаламгер. Жазушы өз шығармалары арқылы қазақ халқының шынайы өмірін, қарапайым еңбек адамдарының тұрмысын, олардың ішкі дүниесін терең суреттеді. Бейімбеттің шығармалары қоғамдағы әділетсіздік пен теңсіздікке қарсы үн қатуымен, сондай-ақ қазақ халқының рухани құндылықтарын бейнелеуімен құнды.
«20 минуттық кітап оқу» акциясы
Ораз Жандосов атындағы №30 жалпы орта білім беретін мектепте «Оқуға құштар мектеп» жобасы аясында кітапханашы Т.П. Игнатьева 1 «Г» сынып оқушыларын жазушы В. Одоевскийдің «Мороз Иванович» атты ертегісімен таныстырды. Балалар ертегінің кейіпкерлері арқылы адалдық пен еңбексүйгіштік қасиеттерін ұғынды. Сабақ барысында оқушылар ертегінің идеясын түсінуге тырысып, қысқы ертегі әлеміне ену арқылы әдебиетке деген қызығушылықтарын арттырды.
Ал 1 «Б» сынып оқушылары кітапханашы Н.П. Игнатьеваның бастамасымен «Добро за добро» кітабын оқып, оның мазмұнын талқылады. Оқушылар жақсылық жасау, қайырымдылық пен сыйластық тақырыптарында ой бөлісті. Шараның тәрбиелік мәні зор болып, балалардың ізгілікке, мейірімділікке деген көзқарасын қалыптастырды.
Сонымен қатар, кітапханашы Н.П. Игнатьева 1 «Г» сынып оқушылары үшін К. Чуковскийдің ертегілері бойынша әдеби викторина да ұйымдастырды. Бұл шара балалардың ертегіге қызығушылығын арттырып, шығармалардың мазмұнын тереңірек түсінуге ықпал етті. Оқушылар кейіпкерлерді танып, викторина сұрақтарына жауап беріп, өз білімдерін сынады. Жалпы, мұндай әдеби викториналар – балалардың шығармашылық қабілеттерін дамытып, әдебиетке деген қызығушылығын арттыратын тиімді әдіс. Ол оқушылардың ой-өрісін кеңейтіп, ұжымдық жұмыс дағдыларын жетілдіруге ықпал етеді. Мұндай іс-шаралар балалардың білімін ойын түрінде тексеруге мүмкіндік береді, бұл білім алуды қызықты әрі жеңіл етеді.
Әдеби викторина барысында балалар белгілі бір кітаптар, ертегілер немесе шығармалар туралы сұрақтарға жауап бере отырып, жаңа авторлар мен кейіпкерлер туралы біле бастайды. Сұрақтарға жауап беру арқылы балалар шығармалардың мазмұнын еске түсіріп, өз ойларын жинақтайды. Бұл олардың есте сақтау қабілеті мен логикалық ойлауын дамытуға көмектеседі. Сонымен қатар, әдеби сюжеттер мен кейіпкерлердің әрекеттерін талқылау арқылы сын тұрғысынан ойлау қабілеті қалыптасады.
Әдеби викториналар тек сұрақ-жауап форматында ғана емес, рөлдік ойындар, шығармашылық тапсырмалар түрінде де өткізілуі мүмкін. Мысалы, балаларға белгілі бір кейіпкердің атынан сөйлеу немесе ертегі ойлап табу тапсырылса, олардың қиялы мен шығармашылық қабілеті дамиды. Викторина барысында балалар өз ойын ауызша немесе жазбаша түрде жеткізуге машықтанады. Бұл олардың сөздік қорын байытып, тілдік дағдыларын жетілдіруге мүмкіндік береді. Ал командалық викториналар балаларды бірлесе жұмыс істеуге, өз ойларын басқалармен бөлісуге және әріптестерінің пікірін тыңдауға үйретеді. Бұл олардың қарым-қатынас жасау қабілетін және өзара сыйластықты қалыптастырады. Әдеби викториналардың балаларды оқуға, ойлануға және ұжымдық жұмысқа ынталандыратын қызықты әрі пайдалы іс-шара екенін ұмытпау керек. Ол балалардың әдебиетке деген сүйіспеншілігін оятып, олардың жан-жақты дамуына ықпал етеді. Мұндай ойындар арқылы балалар тек білімін нығайтып қана қоймай, мәдени тұрғыда да байи түседі.
Мектептегі кітап оқуға байланысты челлендждер де баланың дамуына үлкен пайда әкеледі. Ең алдымен, олар оқу дағдысын жақсартуға көмектеседі. Тұрақты түрде кітап оқу арқылы бала жылдам әрі түсініп оқуды үйренеді, сөздік қорын байытып, мәтіндерді тереңірек түсінуге дағдыланады. Сонымен қатар, кітап оқу баланың шығармашылық ойлау қабілетін дамытады, қиялын кеңейтіп, жаңа идеялар мен шешімдер табуға ынталандырады. Мұндай челлендждер баланың жауапкершілік сезімін де арттырады, өйткені ол белгілі бір уақыт ішінде тапсырманы орындауға тырысады. Әр түрлі жанрдағы кітаптарды оқу арқылы бала дүниетанымын кеңейтіп, әртүрлі тақырыптарды түсінуге және талдауға мүмкіндік алады. Сондай-ақ, челлендждер баланың өзін-өзі бағалауын арттыруға ықпал етеді, өйткені белгілі бір мақсатқа жету оған сенімділік береді. Жалпы алғанда, бұл шаралар оқуға деген қызығушылықты арттырып, білімге құштарлықты тәрбиелейді. Осы орайда Ораз Жандосов атындағы №30 жалпы орта білім беретін мектептің «Мектеп парламенті» мен өзін-өзі басқару ұйымының бастамасымен «Менің сүйікті кітабым» тақырыбында челлендж ұйымдастырылды. Бұл іс-шараның мақсаты оқушыларды кітап оқуға баулу, отандық және әлемдік озық әдеби шығармаларды насихаттау, оқу сауаттылығын дамыту болды. Челлендж барысында оқушылар өздері оқыған кітаптарын таныстырып, шығармаларға талдау жасап, шығармашылық қабілеттерін көрсетті.
Жүсіпбек Аймауытовтың 135 жылдығына арналған әдеби кеш
Мектептегі әдеби кеш оқушыларға жан-жақты даму үшін бірқатар маңызды артықшылықтар береді. Біріншіден, мұндай шаралар оқушылардың әдебиетке деген қызығушылығын арттырып, көркем шығармаларды тереңірек түсінуге мүмкіндік береді. Олар оқыған шығармалардағы кейіпкерлер мен оқиғаларды талқылау арқылы аналитикалық ойлау қабілеттерін дамытады. Екіншіден, әдеби кештер шығармашылық қабілеттерді жетілдіруге ықпал етеді. Оқушылар өлең оқу, сахналық қойылымдар жасау немесе авторлардың өмірі туралы баяндамалар әзірлеу арқылы өз таланттарын ашып, шығармашылық ойлауға үйренеді. Үшіншіден, мұндай іс-шаралар коммуникациялық дағдыларды дамытады. Кеш барысында оқушылар топпен жұмыс істеуді, өз пікірлерін еркін жеткізуді, көпшілік алдында сөйлеуді және бір-бірін тыңдауды үйренеді. Бұл олардың өзіне деген сенімділігін нығайтады. Сондай-ақ, әдеби кештер оқушылардың рухани-мәдени дамуына ықпал етіп, олардың бойында эстетикалық сезім мен ізгілік құндылықтарын қалыптастырады. Ол қазақ және әлем әдебиетінің бай мұрасымен жақын танысып, өз елінің мәдениетіне деген құрметін арттырады. Осы мақсатта Ораз Жандосов атындағы №30 жалпы орта білім беретін мектепте 9 «А» сынып оқушылары арасында Жүсіпбек Аймауытовтың 135 жылдығына орай «Халқым деп соққан жүрегі, қазаққа туған ұл еді» атты әдеби кеш өтті. Оқушылар ақынның шығармашылығымен танысып, оның әдеби мұрасын талқылады. Бұл шара арқылы оқушыларға ақынның рухани әлемін танытып, ұлттық мәдениетіміздің асыл мұраларын насихаттау мақсат етілді.
Жүсіпбек Аймауытов – қазақ әдебиеті мен мәдениетінің өркендеуіне өлшеусіз үлес қосқан көрнекті тұлға. Ол тек жазушы ғана емес, педагог, драматург, аудармашы және ұлт руханиятының жаршысы ретінде де танымал. Оның шығармашылық мұрасы бүгінгі қазақ әдебиетінің алтын қорынан ерекше орын алады. Жүсіпбек Аймауытов 1889 жылы қазіргі Павлодар облысы, Баянауыл ауданында дүниеге келген. Оның балалық шағы қазақ ауылындағы қарапайым өмірмен тығыз байланысты болды. Жүсіпбек жастайынан білімге құштарлығымен ерекшеленіп, ауыл мектебінде сауатын ашқан. Кейін Семейдегі мұғалімдер семинариясында білім алып, ұстаздық жолын бастайды. Жүсіпбек Аймауытовтың әдебиетке келуі қазақ халқының отаршылдық езгіге қарсы тұрып, рухани жаңғыруға ұмтылған кезеңімен тұспа-тұс келді. Ол шығармаларында қазақ қоғамының саяси-әлеуметтік мәселелерін, отаршылдықтың ауыртпалығын, ұлттың болашағы үшін білім мен мәдениеттің маңыздылығын көтерді.
Аймауытовтың ең танымал туындыларының бірі – «Қартқожа» романы (1926). Бұл шығармада 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісінің зардаптары мен қазақ халқының ауыр тағдыры суреттелген. Ал «Ақбілек» романы (1928) – қазақ әйелінің тағдыры арқылы қоғамның моральдық, рухани мәселелерін терең ашады. Сонымен қатар, Жүсіпбек қазақ драматургиясының негізін қалап, «Шернияз», «Ел қорғаны» пьесаларын жазды. Бұл шығармалар ұлттық рухты оятып, қазақ сахнасында жаңа жанрдың дамуына жол ашты.
Аймауытов – тек жазушы ғана емес, сонымен қатар, білікті педагог. Ол қазақ жастарына заманауи білім мен тәрбиенің қажеттілігін терең түсініп, бірнеше оқу құралдарын жазды. Оның «Тәрбиеге жетекші» атты еңбегі – ұлттық педагогика мен психологияны дамытуға арналған алғашқы қадамдардың бірі. Жүсіпбек Аймауытов Алаш қозғалысының идеяларына қолдау білдіріп, ұлт тәуелсіздігі мен рухани жаңғыру жолында қызмет етті. Ол «Абай» журналында, «Қазақ» газетінде қызмет етіп, қоғамның маңызды мәселелерін көтерген мақалалар жазды. 1930 жылдары кеңестік саясаттың күшеюіне байланысты Жүсіпбек Аймауытов «ұлтшыл» деген жалған айыппен тұтқындалып, 1931 жылы ату жазасына кесілді. Оның есімі тек 1988 жылы ақталып, мұрасы қайта зерттеле бастады.
Аймауытов шығармашылығы – қазақ әдебиеті мен мәдениетінің биік шыңы. Ол көтерген тақырыптар мен идеялар бүгінгі күні де өзектілігін жоғалтқан жоқ. Оның романдары, пьесалары, аудармалары мен публицистикалық еңбектері қазақ қоғамының мәдени-рухани дамуына үлес қосып, ұрпақтан-ұрпаққа мұра болып қалды.
Жүсіпбек Аймауытов – өз дәуірінің шындығын терең түсініп, оны көркем түрде жеткізе білген сирек талант иесі. Оның еңбектері қазақ халқының рухани жаңғыруы мен ұлттық санасының қалыптасуына жол ашты. Аймауытовтың мұрасы – тәуелсіз Қазақстанның рухани байлығының қайнар көзі болып қала береді.
Сапалы білім мен тәрбиенің ордасы
Ораз Жандосов атындағы №30 жалпы орта білім беретін мектеп – жас ұрпаққа сапалы білім мен саналы тәрбие беруді мақсат еткен білім ордасы. Бұл мектеп өз атауын ХХ ғасырдың көрнекті саяси қайраткері, ағартушы Ораз Жандосовтың есіміне арнап, оның ел болашағы үшін жасаған елеулі еңбегін ұрпаққа өнеге етіп келеді. Мектеп заман талабына сай білім беру бағдарламалары мен инновациялық әдістемелерді пайдалана отырып, оқушылардың жан-жақты дамуына жағдай жасайды. Мұнда жоғары білікті ұстаздар құрамы еңбек етіп, әрбір оқушының дарындылығы мен қабілетін ашуға бағытталған жұмыстар жүргізеді.
Мектептің материалдық-техникалық базасы, заманауи кабинеттер, кітапхана, спортзал, IT-технологиялармен жабдықталған сыныптар оқушылардың шығармашылық әлеуетін дамытуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, мектепте тәрбие жұмыстарына үлкен мән беріледі: патриоттық тәрбие, мәдени іс-шаралар, спорттық жарыстар тұрақты түрде ұйымдастырылып, оқушылардың белсенділігі мен рухани дамуына жағдай жасалған.
Ораз Жандосов атындағы №30 жалпы орта білім беретін мектеп – тек білім беретін орын ғана емес, сонымен қатар, оқушылардың азаматтық ұстанымын қалыптастырып, олардың болашаққа деген сенімін нығайтатын құндылықтар ошағы. Бұл мектептен қаншама түлек қанаттанып шығып, бүгінде еліміздің әртүрлі салаларында жемісті еңбек етуде. Бүгінде мектеп өз міндетін абыроймен атқарып келе жатқан, білім мен тәрбие беру ісінде белгілі бір жетістіктерге жеткен, болашаққа нық қадам басатын оқу орнына айналды. Бұл білім ордасы әлі де көптеген дарынды тұлғаларды тәрбиелеп, еліміздің жарқын болашағына үлес қосатынына сеніміз мол.
Leave a Reply