Шымкент қаласындағы Ыбырай Алтынсарин атындағы мектеп гимназияда осы тақырыпта 11-СЫНЫП оқушыларының АТА-АНАЛАРЫНА АРНАЛҒАН ЖИНАЛЫС ӨТТІ.
Жиынның мақсаты – болашақ түлектердің Ұлттық бірыңғай тестілеуге дайындық жұмыстары туралы хабардар ету және оқушыларға психологиялық қолдау көрсету, бағыт-бағдар беру болды.
Күн тәртібінде
ҰБТ туралы жан-жақты мәліметтер берілді. Кәсіби бағдар беру жұмысына білікті мамандар арнайы тоқталды.
Сынама тест нәтижесі туралы берілген ақпараттар да аз болмады. Сондай-ақ,
Ата-аналар мектептің 2023-2024 оқу жылындағы ҰбТ нәтижесімен танысты.
ҰБТ тапсыратын оқушылардың ата-аналарына психологиялық кеңестер беріліп, ұсыныстар ортаға салынды.
Алда келе жатқан жаңа жыл мерекесін тойлау қарсаңындағы қауіпсіздік шараларына да мамандар арнайы тоқталды.
Жиналысты директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары Г.Досалиева ашып, алдымен ата-аналарды жиналыстың мақсаты және күн тәртібіндегі мәселелермен таныстырды. 11-сынып оқушыларының білім сапасы динамикасына және соңғы алынған екі сынама тестінің салыстырмалы көрсеткіштеріне талдау жасады.
Мектептің кәсіби бағдар беруші маманы А.Аманбай ата-аналарға биылғы ҰБТ тапсыру мен өткізу тәртібіу туралы ақпарат берді, енгізілген өзгерістермен таныстырды.
Педагог-психолог С.Катбаева сөз алып, «Балаларға ҰБТ-ға дайындық жұмыстарын жүргізу кезінде қалай қолдау көрсету керек?» тақырыбында сөз қозғады. Сынақ кезінде оқушылар үшін ата-ана тарапынан көрсетілетін психологиялық қолдаудың қаншалықты маңызды екеніне айрықша тоқталды. Психологтың айтуынша, тек ҰБТ ғана емес, жалпы кез келген сынақ күйзеліспен, қорқынышпен, үреймен байланысты. Әр адам өз даралығымен ерекшеленеді, сондықтан, баршаға психологиялық көмек боларлықтай бір ортақ кеңес беру, ҰБТ-да табысқа жетуде тиімді болатын кейбір жалпылық сипаттағы психологиялық мәселелерге тоқталып, тәптіштеп түсіндірді.
Жиын соңында ата-аналар алдын ала берілген сауалдарға, ситуациялық жағдаяттарға тұшымды жауаптарын беріп, әдемі әрі ең бастысы дұрыс ойларымен бөлісті.
Жиынды директордың тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасары Д.Утебаева «Жаңа жыл мерекесін тойлау қарсаңындағы қауіпсіздік шараларын» таныстырумен аяқтады.
Ата-аналардың назарына жаңа жыл мерекесіне арналған қауіпсіздік нұсқаулығы ұсынылып, төмендегідей маңызды мәселелерге баса назар аударуға шақырды:
— Өрт қауіпсіздігі ережелерін сақтауға;
— Пиротехникалық өнімдерді пайдалануға, әсіресе адам көп жиналатын орындарда пайдалануға;
— Беймезгіл уақытта жасөспірімдердің ата-анасының немесе заңды өкілінің қадағалауынсыз сыртта жүрмеуін;
— Мектепке суши, пицца, газдалған сусындар сияқты т.б. тамақ өнімдерін алып келуге;
— Жаңа жылды кафе, мейрамхана, түнгі ойын-сауық орындарында, таулы және демалыс аймақтарында тойлауға;
— Мектеп әкімшілігіне, ұстаздарға жаңа жылдық сый-сияпат жасауға тыйым салынатындығын қатаң ескертіп, жоғарыда аталған мәселелер бойынша балалармен түсіндіру жұмыстарын үнемі жүргізіп, қадағалап отыруға шақырды.
Сонымен қатар, алдағы уақытта келе жатқан қысқы демалыс кезіндегі балалардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету тікелей ата-ананың жауапкершілігінде екеніне басты назар аударды.
Мектеп бітіріп, әртүрлі мамандықтың тізгінін ұстайтын, кәсіп иесі атануға асығатын жастардың 11 жылдық білімін сарапқа салып, үлкен өмірге жасалатын қадамның алдында көңілге тоқығанын бір пысықтайтын Ұлттық бірыңғай тестілеудің жаңа форматы туралы аз айтылып, кем жазылған жоқ. Біреулер ауыз толтырып, артықшылығын айтты, екінші бір топ өткенмен салыстырып, кемшілігін жіпке тізді. Пікірлер әр алуан болғанымен, демократиялық қоғамда олардың әрқайсысына да орын бар. Бүгін «Айқынның» пікір алаңына білім саласындағы көпті толғандыратын маңызды сынақ туралы ойын ортаға салуға ата-аналар мен мұғалімдерді, мемлекеттік орган қызметкерлері мен оқушыларды шақырып, пікір таразысына салып көріп едік.
Дерек пен дәйек
Ұлттық тестілеу орталығының ұсынған ақпаратына сәйкес, биыл ҰБТ еліміздің 165 тестілеу пунктінде өткізіліп, 88 мың оқушы жаңа жүйе бойынша емтихан тапсырған. ҰБТ-ның республика көлеміндегі нәтижелеріне сәйкес, бес пән бойынша орташа балл (мүмкін болған 140 балдан) 80,5 % құрады. Өткен жылы бұл көрсеткіш (мүмкін болған 125 балдан) 81 % болған. Шектік деңгейден (50 балл) өткен түлектер саны – 74 517 (84,1%), оның ішінде 60-65 балл: 5935 (7,9%), 66-119 балл: 52 717 (70,7%),
120 – 139 балл – 5 064 (6,8%) оқушы жинаған. Шектік деңгейден төмен балл алған мектеп түлектерінің саны – 14 066 (15,8%).
ҰБТ-ның жаңа үлгісінің сипаттамасы
ҰБТ-ның жаңа форматы 5 пән бойынша өткізілді (3 міндетті пән және таңдаған
мамандыққа байланысты 2 бейінді пән):
1. Қазақстан тарихы – 20 тапсырма;
2. Математикалық сауаттылық – 20 тапсырма;
3. Оқу сауаттылығы – 20 тапсырма;
4. 2 бейінді пән – 30 тапсырма. Оның алғашқы 20 тапсырмасы бес жауап нұсқасынан бір дұрысын таңдау және 10 тапсырмасында бірнеше жауап нұсқасынан бір немесе бірнеше дұрыс жауапты таңдау ұсынылды. Мысалы, берілген 8 жауап нұсқасында 1, 2 немесе 3 дұрыс жауап болуы мүмкін. Мұндай тәсіл талапкердің нақты тақырыпты қаншалықты меңгергендігін анықтауға мүмкіндік береді және жауаптарды «жаттау» арқылы болжап табуға кедергі болады.
Барлығы – 120 тапсырма. Максималды балл – 140.
Тест сұрақтары қалай құрастырылған?
Қазақстан тарихы бойынша тапсырмалар талапкердің пән бойынша оқу бағдарламасы және оқулық материалдарына сәйкес, алған білімдерін тексеруге; математикалық сауаттылық тапсырмалары талапкердің нысандар мен құбылыстарды талдауын, жіктеуін, салыстыруын, қорытындылауын бағалауға; оқу сауаттылығының тапсырмалары берілген мәтінмен жұмыс жасай білу қабілеттерін, әртүрлі дереккөздерден алынған мәліметтерді талдауын саралауға; бейінді пәндер бойынша тест тапсырмалары талапкерлердің таңдаған пәндерінен терең білімін, сонымен қатар кең ауқымдағы іскерлігі мен дағдысын анықтауға бағытталған.
Әсел Өмірсерік, талапкер:
– Жалпы, біз оқу жылының ортасына дейін емтиханның қалай болатындығын білмей, уақыт жоғалтып алдық. Неге дайындаламыз, қалай дайындаламыз, белгісіз болды. Ресми ақпарат жарияланғаннан кейін, қызу дайындыққа кірісіп кеттік. Маған ұнаған тұсы – емтихан жүйесінің екі бөліктен тұратындығы. Бұрын ҰБТ-ға жаттанды жауаптарды санаға тоқып, дайындалуға дағдыланған балалардың сол жинаған ақпараты мен білімі тест тапсырған күннің ертеңіне-ақ есінен шығатын. Қазір эссе жазу, ауызша емтихан тапсыру, логикалық сұрақтар барлығы жастарды тек тесттен сүрінбей өтсем болды деген мақсаттан алыстатып, тереңірек білуге, ізденуге баулиды деп ойлаймын. Сыни ойлауды дамытатын сұрақтар – тестілеудің екінші бір мықты қыры дер едім. Қазіргі заманда шетелдік университеттерге оқуға тапсырсаң да, не белгілі компанияға жұмысқа тұрғың келсе де, осындай сынақтардан өтесің. Тесттің мазмұны танымдық бола түскені де мені ерекше қуантты. Енді сұрақтарға дайындалу әрі қызық, әрі жалықтырмайтын болады.
Еркежан Жабагиева, мұғалім:
– Бұрынғы жүйеге әбден төселіп, емтихан тапсыруға жыл басынан психологиялық тұрғыда дайын болатын мектеп түлектерінің, биылғы жылы өздерін қандай «тосын сый» күтерін білмей, ұзақ уақыт емтихан тапсыру үлгісі жаңарады не өзгеріссіз қалады деген екі ойлы пікір жетегінде жүріп қалғаны дұрыс болмады деп есептеймін. Өзім қазақ тілі мен әдебиеті саласының маманы болғандықтан, биылғы тестілеудің «оқу сауаттылығы» бөліміндегі ерекшеліктерге тоқталып өтейін. Біз мектеп бағдарламасында жылдар бойы сөз таптарын жіктеп, сөйлем мүшелерін тереңдете оқытып келдік. Оқу сауаттылығына арналған тест кітапшасында, оқушының сындарлы ойлауын дамыту үшін ұсынылған мәтіннің мазмұны бойынша сұрақтар берілген. Оқығанынан белгілі бір байлам жасап, өзгеріске ұшырап берілген сауалға дұрыс нұсқаны табу шынымен логикалық ойлау қабілетін дамытатын шығар. Дегенмен мені қынжылтқаны – сол мәтіндердің ішінен зат есімді тап, сын есімді көрсет деген сұрақтардың болмауы. Сонша жыл мектеп қабырғасында меңгергенін емтихан барысында пайдаланбаса, оқығаны бекер болады ғой. Шылау мен етістікті білудің өмірде қанша қажеті бар деп пікір білдірген адамдарды да кездестірдім. Бірақ азаматтың грамматикалық сауаттылығы – қай кезде де көзге түсетін басты дүние.
Қарым-қатынаста сөзді дұрыс құрастыра білу, сөйлемдерді байланыстыру, кез келген мекемеге өтініш не арыз жазғанда, ойын қағаз бетіне қатесіз түсіру – адамның біліктілігі мен мәдениетін танытады деп ойлаймын. Сондықтан оқыту сауаттылығына арналған сауалдарды әлі де жетілдіру, толықтыру артық болмас еді.
Нұргүл Лесбекқызы, ата-ана:
– Биыл баласы мектеп бітіріп, жаңа жүйенің сынағынан өткен ата-ана есебінде, ҰБТ-ның жаңа форматы оқушылар үшін әлдеқайда тиімді деп ойлаймын. Оның бір себебі, ҰБТ бұрынғыдай баланың мектептегі білімін қорытындылайтын әрі оқу орнына түсуге талабын сарапқа салатын ортақ жүйе болудан қалып, қазір 11 жылдық оқу үлгерімін жеке, маман атануға дайындығын бөлек дәлелдейді. Екінші бір атап өтетін жайт, бұрын оқушының еңбекпен жинаған 125 балынан оқуға түсердегі ұлттық конкурс кезінде орыс тілінің балы алынып тасталатын. Қазір жас түлек ҰБТ-да қоржынына қанша балл жинаса, соның барлығы білім грантын иеленуде басымдық бола алады.
Аяулым Алмабекқызы, талапкер:
– ҰБТ-ның жаңа үлгісі өзім үшін қиынға соқты. Бәрінің бойы үйренген бұрынғы жүйемен салыстырғанда, сұрақтары күрделі көрінді. Жыл бойы дайындалған еңбегім ақталып, 140 балдың 111-ін еншіледім. Маған бір ұнағаны, таңдау пәнінің бір емес, екі бейінді сабақты қамтып отырғаны. Мәселен, мен медицина саласын таңдап, өмірлік мамандығымды дәрігер кәсібімен байланыстырғым келеді. Бұрын бұл салаға баратындар биология пәнінен сынақ тапсыратын. Қазіргі жүйе мектеп түлегінен биологиямен қатар, химия пәнінен жинаған білімін де ортаға салуды талап етеді. Еліміздегі жоғары медициналық оқу орындарында білім алатын студенттердің көбі 11-сыныпта, жыл бойы биологиядан білімін пысықтаймын деп, химиясын ақсатып алғандықтан, 1-курста осы сабақтың есептерін шешу ауыр болды деп жүретіндерін жиі естуші едім. Биылғы форматқа сәйкес, мектеп түлегінің өз мамандығына сабақтас екі бірдей пәннен дайындалатыны және оны кейін оқу орнында керегіне жарататыны жақсы сияқты. Адам баласы әрдайым өзгерісті қалайды. Бұл – дамуды көздейтін жанның қалауы. Десек те өзгерістің бәрі дамуға бастай ма? Осы сұрақты жалпы бір салаға қатысты қойып қарастырса, бірден біржақты жауап беру қиынға соғатыны анық. Кейде тіпті кері тартатын, жақсылыққа сенбейтін жағдай көп кездеседі. Айталық, білім саласында бір өзгеріс болса, орын алса, қоғам болып «Реформадан көз ашпайтын болдық. Білім жүйесі эксперимент алаңына айналды» деп дабыл қағамыз. Онда да жанымыз ашығаннан безектейміз ғой. Ал кейінгі кезде енгізіліп жатқан ҰБТ-ның айналасындағы кезекті өзгеріс безектеуге мүмкіндік бермей тұр. Қалайша? Тестілеу бұрынғыдай 1-2 рет қана емес, жылына 4 рет өткізіледі. Шынында, мұндай мүмкіндік талапкерлерге үлкен үміт сыйлап, үрейден арылуға септігін тигізеді. Бұрын ҰБТ-дағы нәтижесі жоғары оқу орнына түсуге жарамаса, бір жылға қалып, келесі жылы қайта тапсыруға тура келетін. Кейін маусым айындағы негізгі тестілеуден грант ала алмай қалғандарға тамыз айында шекті балл жинап оқу орындарының ақылы бөліміне түсуге мүмкіндік берілді. 2019 жылдан бастап тестілеу саны екі есеге көбейіп, талапкерлер жыл ішінде 4 рет ҰБТ тапсыра алатын болды. Қаңтар, наурыз және тамыз айларындағы тестілеуге қатысу үшін белгіленген соманы төлеп, сынаққа қатысып, сол арқылы еліміздегі ЖОО-ның кез келгеніне ақылы оқуға түсуге болады. Соның нәтижесі бойынша арнайы сертификат беріледі, бірақ бұл грант алуға жарамайды. Ал грантқа түсуді тек маусым айындағы сынақ қорытындысы ғана шешеді. Иә, грантқа түсуге жылына тек бір ғана мүмкіндік беріледі. Алайда оған дейін өткізілетін 2 реттік тестілеу талапкерлер үшін өте жақсы дайындық болатыны, тамыздағы тестінің үміт сыйлайтыны сөзсіз. Қалай дегенмен де грантқа түсуге мүмкіндік беретін негізгі тестілеуден бөлек университеттердің ақылы бөліміне оқуға түсуге 3 рет талпынуға болатыны – талапкерлерді бір іспен бәрінің бітпейтінін, мүмкіндіктердің молдығын түсіндіруге, өзін өзі дайындап, әлсіз тұсын жетілдіруге жәрдемдесетін жол.
Бір талапкер – бір компьютер – бір камера
ҰБТ үшін «биылғы көктем бұрынғыдан өзгерек». Өйткені көктемгі тестілеу электронды форматта өтті. Тапсырған талапкерлер де көңілінен шыққанын айтады. «Телефонмен туған» бүгінгінің балаларына тестіні компьютермен тапсырған өте ыңғайлы шығар, бірақ бұл жыл сайын бұзыла беретін ҰБТ талаптарының сақталуына қаншалықты көмектеседі?
Бұл сұраққа Білім және ғылым министрлігі Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім департаментінің директоры Әділет Тойбаев: «Көктемдегі ҰБТ электронды форматта «бір талапкер – бір компьютер – бір камера» қағидасы бойынша өтеді. Сондай-ақ прокторинг жүйесі қолданылады, бейнебақылау орнатылады. Face ID – тұлғаны цифрлы сәйкестендіру жүйесі ҰБТ-ға қатыспақ болған бөтен адамдарды анықтауға мүмкіндік береді. Осының барлығы академиялық адалдық қағидаларының сақталуын бақылауды күшейтуге жағдай жасайды», деп жауап берді.
Негізі Face ID ҰБТ-ға аса қажет. Себебі қайбір жылы дос қызының орнына тест тапсыруға жасанды шаш пен әдемі көйлек киіп кірген жігіттің оқиғасы әлі ұмытыла қойған жоқ. Енді прокторинг жүйесіне тоқталайық. Өйткені оның рөлі де зор. Егер бұл жүйе шынымен де қазіргі тестілеуде қолданылып жатса, демек ашықтық пен әділдік туралы әңгіме айтуға болады. Прокторинг – онлайн-емтихан немесе тестілеу кезіндегі әкімші-проктордың қадағалауымен өтетін бақылау процедурасы. Бұл емтихан тапсырушының әрекетін веб-камера арқылы бақылайды және талапкердің мониторында не болып жатқанын, қандай бет ашылып, қандай беттің жабылғанын – барлығын көріп отырады. Мұндай технология үміткердің жеке өзінің тапсырып отырғанына көз жеткізіп қана қоймай, оның білімін объективті бақылауға жағдай жасайды және «шпаргалкалар» мен басқа да айла-тәсілдерді қолдануына жол бермейді.
Камерадан «құтылу» қиын
Бәрінен бұрын ҰБТ-ның қалай өтіп жатқанын кез келген адам сырттай бақылай алады. Мұндай мүмкіндікті пайдаланып, өзіміз де education.kz сайтына кіріп, әр аудиториядағы бақылау камералары арқылы тестілеуді тікелей байланыста бақылап көрдік. Онда әр қаладағы аудиториялар жеке-жеке көрсетілген. Және мұндағы видеолар толығымен сақталып, сараптамадан өткізіліп, тексеріледі. Егер қандай да бір талаптардың бұзылғаны анықталса, тестіленушінің нәтижесі жойылады. Сондай айлакерлікпен грант ұтып алған болса, тіпті гранттан да айырылады.
Былтыр, мысалы, осы талапқа қатысты Ұлттық тестілеу орталығының директоры Дидар Смағұлов: «ҰБТ бейнежазбаларының қорытындысы бойынша 158 тестіленушінің нәтижелері жойылды, олардың 97-сі грант иегері атанған болатын (соның ішінде 138 балл алған түлек те бар). Осыған орай, әділ тапсырған, бірақ грантқа өтпеген 97 бала 2 апта ішінде грант иегерлері атанып, тіркеледі», деп мәлімдеген еді.
Неде болса, компьютерлік нұсқада өтіп жатқан ҰБТ-ның «әділдікпен, ашықтықпен астасып, бағы жанып» тұрғандай. Бірақ «бабы да келісті» деп кесімді пікір айтуға әлі ерте. Себебі наурыз айының 10-ында басталған көктемгі тестілеу бір айға, яғни биылғы сәуір айының 10-на дейін жалғасты. Осы электронды ҰБТ-ның қорытындысы ғана компьютерлік жүйенің қаншалықты жетілдірілген, дайын, тиімді екенін көрсете алады.
Қызмет ақпараттық агенттігі
Leave a Reply