Шымкенттің жарқын сәулет ескерткіші — Жәми мешіт

Шымкенттің ең көне сәулет ескерткіші – Жәми мешіт. Тұрғындар арасында «Ескі мешіт», «Қошқар ата мешіті», кейінгі кездері «Шыңғысбай Дәуітұлы мешіті» аталып жүрген мешіт қаланың сәулет ескерткіштері тізімінде осылай аталады. Мешіт Шымкенттің «Ескі қала» деп аталатын бөлігіндегі Амангелді көшесінің бойында, Қарасу өзені (Қошқар ата өзенінің көне арнасы) жағасында орналасқан. Мешіттің құрылыс формасы ортаазиялық Тәшкен-Ферғана сәулет стиліне жатқызылады.

tories/19122019-13.jpg» border=»0″ />

Мешіт ХІХ ғасырдың жарқын сәулет ескерткіші саналады.  Құрылымы жағынан қызметтік және діни рәсімдер өткізу ескерілген, ауласы кең. Мешіт осы ауланың батыс жағында «Г» формасында күйдірілген кірпіштен салынған. Қапталдағы 2 қабатты ағаштан жасалған жабық террасалы айвандар ХХ ғасырдың 40-50 жылдары тұрғызылған. Мешіт – қасбетті композициялық мешіт-айван типіне жатады. Мешіттің ертеректегі құрылымы қысқы зал мен 2 қапталдағы жазғы айваннан тұрған екен. Басты фасады  ортасында жеңіл ғана шығарылған 3 доғалы композициялық портал түрінде шешімін тапқан және бұрыштарында күмбез жабынды 2 кіші мұнарасымен айқындалған. Шатырдың ортасында биіктеу етіп жабылған күмбезі онша үлкен емес барабанның үстіне орналасқан. Мешіт интерьерінде жабынның ұстынды-күмбезді жүйе, ал айванында жалпақ арқалық түрі пайдаланылған. Қысқы залдың батыс тұсындағы қабырғасының ортасында орналасқан михрабының жиегі әдемі оюлармен бедерленіп, боялған. Қабырғалары мен ұстындар жақтауында өсімдік текті өрнектер мен араб қарпінде көркем жазылған жазулар болған.

Мешіт құрылысын Шығысбай қажы Дәуітұлы деген кісі 1881 жылы бастап, 1889 жылы ерте көктемде аяқтаған. Мешіттің сәулетшілері мен ұсталарын Тәшкен шаһарынан алдырып, құрылыстың басы-қасында өзі қадағалап отырыпты. Шыңғысбай қажы 1889 жылы мешіт құрылысын аяқтаған соң сол жылдың мамыр айында қажылыққа аттанып, қазан айында елге оралады. Қажылықтан келгесін 1890 жылы 78 жасында қайтыс болған.