Дүние түріктерінің маршын жазған ақын

Былтыр ғана сәуірдің 25-де ақын Құрал Көмектің «Бөрілерге гипотеза» жыр жинағымен танысқан Оңтүстіктер, биыл мамыр айының ішінде «Мен – даланың ұлымын» атты толғау-поэмасының тұсаукесер жиынның куәсі болды. Толғау-поэма түрік және орыс тілдеріне сәтті аударылған екен. Бұл шығармашылық кештің өзгешелігі сонау Туркиядан арнайы келген жоғарғы оқу орындарының беделді профессоры бауырымыз Ильяс Доған бастаған түрік ағайындардың жылы лебізі болды. Кешке белгілі қаламгерлер М.Байғұт, А.Аймақ т.б. ақын жазушылар қатысты. Кешті А.Аймақтың өзі жүргізіп отырды. Кеште сөз алған профессор Б.Ысқақ ақын Құрал Көмектің «Мен – даланың ұлымын» толғау-поэмасын үлкен тебіреніспен айтып, Туркиядан келген қонақтарға ризашылығын білдірді. Осындайда білінетін түркілік бауырларымыздың патриоттық сезіміне тәнті болдық. Б. Ысқақ сөзін түйіндей келе шығарманың ағылшын тіліне аударылып оның ЭКСПО- 2017 жіберілсе деген ұсынысы көпшілікті елең еткізді.

Туркиялық бауырымыз профессор Ильяс Доған өз кезегінде «Мен – даланың ұлымын» шығармасына үлкен мән беріп, бұл шығарма бүкіл түркі халқына ортақ туынды екенін және оның түркілерді біріктіру идеясының маңызы зор екенін айтты және толғау-поэма алғашқы рет республикалық дүние «Ахысқа» газетінде жарияланғанын мақтан етті.

Ильяс Доған ақын Құрал Көмекті Туркияға арнайы шақыратынын және «Мен – даланың ұлымын» поэмасын Туркияда жастарға тарату мәселесін қолға алатынын айтып уәде берді. Кеш соңында жастар ақынның поэмасынан түрікше, орысша аудармасынан өлеңдер оқыды. Оңтүстік Қазақстан газетінде «Түріктерді таңқалдырған туынды» атты А.Аймақтың мақаласы да жарияланды. Лиро эпикалық толғау-поэмаға кіріспе сөз жазған белгілі ақын Физули сыйлығының лауреаты А.Аймақ: «қазақ мемлекетінің мәртебесін асқақтататын дүние» десе, Туркиялық бауырымыз Ирфан Йылдыз «Күмбет» атындағы Әдебиет Мәдениет «Өнер» журналының бастығы: «ақынның осы жұмысы түрік тарихына сүйене отырып қаламға алуы да сонымен қатар ғылыми жағынан байытып отыр. Кітапта тарих, мәдениет, достық және бірліктің қаламға алынуы оқырмандар бойында күшті әсер туғызды»-дейді. Ал, әдебиетші, журналист Зинайда Савина: «Что хочется отметить особо – величайшее жизнеутверждающее звучание поэмы! Она – гимн не только своему народу, человечеству, но жизни в целом»– деп баға беріпті.

Савина ханым айтқандай «Мен – даланың ұлымын» поэма түркі дүниесінің, әлемінің гимні. Мұндай теңеулерге аларымыз да қосарымыз да жоқ. Солай болғаны бәрімізг

абзал бірліктің, ынтымақтың жолы осы.

Ақын осы жылдың өзінде «Мен – даланың ұлымын» толғау-поэмасынан бөлек балаларға арналған «Бағдаршам» кітабы және қала мектептерінің арасында «Бір өлең – бір сурет» атты өзінің авторлық конкурсын өткізіп бір таңқалдырғаны тағы бар.

Мен – даланың ұлымын, өр қиялым,

Кіндік жұрттан бәріңе шерқұямын.

Шығысың мен Батысқа параллель боп,

Киіз үйдің белдеуі — меридианым- деп, ақындық өлшеммен жер шарын орап алады.

… Түрік бауырларымыз көп күттірген жоқ. Туркия мемлекеті Тоқат губернаторлығы мен Тоқат мәдени қауымдастығында өткізілетін «1-ші халықаралық мәдениет және өнер күндері» атты шығармашылық іс шараға ақын Құрал Көмекті арнайы шақыртты. Стамбұлда, Тоқатта, Анкарада болған кездесулерде Құрал Көмек ақын жасындай жарқырап жырларын оқыды. Он бір мемлекет қатысқан Тоқаттағы поэзия кешінде ақын Құрал Көмекке Халықаралық Физули сыйлығы тапсырылды. Поэзия кеші қуаныш толқынына жалғасты. Құрал Көмектің «Мен – даланың ұлымын» поэмасы түркі әлеміне танылып Қазақстанның мәртебесін асқақтатты.

Жарқылдаса жұлдыз ағып көгімнен,

Жанарынан жасын болып төгілем.

Кейде нүкте боламдағы міз қақпай,

Сонан кейін шығып кетем

Жер шарының шеңберінен шегінен

Ия, ол өзі жырлағандай жер шарының шеңберінен ғарышкердей кеңістікке шығып кеткенін өзі де білмей қалды. Ол сол ғарыш көшінде жүріп Түркияда Дүние түріктерінің маршын жазды.

Дүние түріктерінің маршы

Алға бас туысқан тартынба,

Халқың тұр еңбекқор артыңда.

Намыс пен ар үшін күресте,

Семсердің жүзіндей жарқылда.

Бір соқсын найзалы жүректер,

Тыныштық қорғасын білектер.

Дін азан рухымның шырағы,

Жеңіске жеткізсін тілектер.

Қолұстас Самаркан, Түркістан,

Астана, Анкара туысқан.

Бішкегім, Бакуым, Ашхабад

Шығарма достықты уыстан.

Атадан аманат бірлігім,

Күрескер Күлтегін ерлігім.

Аман бол, бауырлар біртұтас,

Ежелден туысқан елдігің.

Еміре Жүнісім мәңгілік,

Абайым, Манасым тұр биік.

Ұлықбек, Мақтұмқұл, Қыдырым,

Күн болған кеудеме нұр құйып.

Осы өлең жолдарын маған оқып бергенде ойланып қалдым. Жақсы дедім. Жақсыдан артық сөз таппадым. Бірақ оның аталған «маршының» дүние кеңістігіне көтеріліп бара жатқанын сезіндім. Көз алдымда бүкіл дүние түріктері осы маршты айтып иықтасып тұр. Бұл марш – Дүние түріктерінің бірігу идеясы. Бабаларымыздың, қазіргі түркі ұрпағының арманы осы емес пе?! Ақынның осы маршынан кейін көпке дейін ұйықтай алмадым. Құлағыма:

…Қол ұстас Самархан Түркістан,

Анкара, Астана туысқан.

Бішкегім, Бакуым, Ашхабад,

Шығарма достықты уыстан,

— деген шабытты үн кетпей қойды. Түркі қағанатының ұлы елдігі, туысқан елдің бір ту астына жиналуы жаһандануға жұтылмаудың жолы… Ия, ия жаһандануға жұтылмаудың жолы. Ақынның кеуде ұясынан қанат самғап ұшып шыққан бүкіл түркілік өлең жолдары. Ал менің айтарым «Дүние түріктерінің маршы» өз бағасын таба жатар. Оған уақыт сыншы! Мәңгілік қияларға самғау үшін, ақынға тірек керек. Ол жылу алар сүйеніші туған жері. Ежелгі түріктердің қазыналы мол мұрасын көздің қарашығындай қорғаштап жердегі тіршіліктермен жалғастыру.

Ақын ғарыш поэзиясының кеңістігіне еніп көксеңгер көктің көкжиегіне көтеріліп барады. Бауырымызға сәтті сапар тілеп қол бұлғап амандық тілейік.

Аллахберді ПЕРИЕВ

Түрік орталығының кеңесшісі,

Білім беру ісінің үздігі.