Ұлттық құндылықтар – халықтың тарихи, мәдени және рухани байлығының негізі. Олар ұрпақтан ұрпаққа жалғасатын тәрбие мен дәстүрдің өзегі болып табылады. Ерте жастан балаларға ұлттық құндылықтарды үйрету – олардың тұлғалық дамуы мен ұлттық санасының қалыптасуына ықпал ететін маңызды процесс. Осы тұрғыда балабақшалар ұлттық тәрбие берудің алғашқы қадамдары ретінде ерекше рөл атқарады.
Балабақшада ұлттық құндылықтар бірнеше жолмен насихатталады. Ең бірінші, тіл арқылы тәрбие беру. Ана тілін ерте жастан үйрету – ұлттық құндылықтарды бойға сіңірудің басты жолы. Балабақшадағы күнделікті сабақтарда қазақ тілі мен әдебиетіне басымдық беру арқылы балаларға туған тілдің маңызын ұғындыру қажет. Ұлттық нақыл сөздер, мақал-мәтелдер мен ертегілерді оқу арқылы балаға рухани байлық беріледі. Екінші, ұлттық ойындар. Қазақтың дәстүрлі ойындары – баланың логикалық ойлау қабілетін арттырып, дене қимылдарын дамытатын ерекше құрал. Мысалы, «Ақ серек, көк серек», «Тоғызқұмалақ», «Асық ату» сияқты ойындар балаларды ұжымда жұмыс істей білуге, ептілікке және тапқырлыққа баулиды. Үшінші, мәдени шаралар ұйымдастыру. Балабақшада ұлттық мерекелерді тойлау, мысалы, Наурыз мейрамын ұйымдастыру арқылы балалар қазақ халқының салт-дәстүрімен жақынырақ таныса алады. Көжеге қатысты ырымдар, ұлттық тағамдарды дайындау және ұлттық киім кию балалардың таным көкжиегін кеңейтеді. Төртінші, қолөнер мен шығармашылық. Балаларды қолөнерге баулу – ұлттық мәдениетке деген қызығушылығын арттыратын тиімді әдіс. Балабақшада киіз үй макетін жасау, домбыраның суретін салу немесе ою-өрнектермен жұмыс істеу арқылы балалар ұлттық өнердің ерекшелігін түсінеді. Бесінші, құндылықтар туралы әңгімелер. Ата-бабаларымыздан қалған адалдық, қайырымдылық, үлкенді сыйлау, табиғатты аялау сынды құндылықтарды ертегі мен әңгіме түрінде балаларға жеткізу – олардың рухани дамуы үшін маңызды.
Шымкент қаласындағы №82 «Еркем-ай» балабақшасы да балаларға ұлттық тәрбие беру жолында көптеген жұмыстарды жүзеге асыруда. Соның бірі – «Асық – асыл қазынам» атты ашық сабақ. Балабақша тәрбиешілері Мақпал Орынбасарова мен Айдана Шалдарбек бірлесе ұйымдастырған бұл іс-шараның мақсаты – балаларды ойын арқылы санау дағдыларын жетілдіру, танымдық қабілеттерін арттыру, іс-әрекетке деген қызығушылықтарын ояту. Сабақта негізгі элемент ретінде түрлі-түске боялған асық алынды. Сол арқылы балалар түрлі тапсырмалар орындап, сандарды, түстерді ажыратуға үйрететін ойындар ойнады. Ал бүлдіршіндердің өздері біркелкі қазақша киім киіп, іс-шараның шырайын одан әрі кіргізе түсті.
– «Асық – асыл қазынам» деген тақырыпты таңдаған себебіміз, асық – қазақ халқының ұлттық ойынының маңызды элементі. Асық ойыны арқылы балалар қазақ халқының ұлттық дәстүрлерімен танысады. Бұл олардың ұлттық сана-сезімін оятып, мәдени мұраға құрметпен қарауға тәрбиелейді. Сондай-ақ, асықпен ойнау баланың зейінін тұрақтандырып, логикалық ойлау қабілетін дамытады. Балабақшадағы балалар үшін асық ойынының пайдасы зор, өйткені ол тек қызықты ойын ғана емес, сонымен қатар балалардың физикалық, психологиялық және зияткерлік дамуына ықпал ететін тиімді құрал. Асық ойнау кезінде балалар қозғалыста болады, бұл жалпы дене шынықтыруға және үйлесімділікке ықпал етеді. Сонымен қатар, асық ойыны баланың логикалық ойлау қабілетін, дәлдікті және стратегия құруды үйретеді. Балалар асықты дәл лақтыруға немесе дұрыс орналастыруға тырысып, өз зейінін шоғырландыруға бейімделеді. Бұл олардың ойлау жүйесін одан әрі нығайтады.
Асық ойынының тағы бір жақсы тұсы, ол топпен ойналады, сондықтан балалар бір-бірімен қарым-қатынас жасау, ережелерді сақтау және әділдікке бейімделу дағдыларын меңгереді. Ойын барысында балалар арасында достық қарым-қатынас орнап, топпен бірлесіп жұмыс істеуді үйренеді және көңіл көтеріп, қуаныш сезімін бастан кешеді. Мұның өзінің олардың эмоционалдық тұрақтылығына және өзін-өзі бағалауына беретін оң әсері мол.
Жалпы, алғанда асық – балалардың жан-жақты дамуына ықпал ететін тамаша ойын. Балабақшада асық ойынын жиі ұйымдастыру арқылы педагогтар балалардың дене шынықтыруына, зияткерлік және әлеуметтік дағдыларының қалыптасуына, сондай-ақ ұлттық дәстүрлерді бойына сіңіруіне көмектеседі, – дейді 13 жылдық өтілі бар педагог Мақпал Мұсаханқызы.
Балабақша тәрбиешісі Айдана Шалдарбек те аталған ашық сабақтың тәрбиелік мәніне ерекше тоқталып өткен болатын.
– Балабақшада ұлттық құндылықтарды дәріптеу – ұрпақ тәрбиесінің маңызды бөлігі. Ұстаздар мен ата-аналар бұл міндетті бірлесіп атқаруы керек. Баланың санасына ерте жастан ұлттық тәрбиені сіңіру арқылы болашақ ұрпаққа бай мәдениетімізді аманат етіп қалдыра аламыз. Бұл өткізіп отырған сабағымыздың тәрбиелік мақсаты да жоқ емес. Атап айтар болсам, атадан балаға өнеге болып қалған асық ойындарын балаларға ойнату арқылы ұлттық ойындарды жаңғырту, оларды асық ойынының атауларымен таныстыру, кішкентай бүлдіршіндерге асықпен ойнаудың денсаулыққа да пайдалы екенін түсіндіру, сонымен бірге баланы төзімділікке, ептілікке, икемділікке баулу және жалпы асыққа деген қызығушылықтарын арттыру, – деп түсіндіреді педагог.
Іс-шара соңында балалар асық туралы қызықты мәлімет алып қана қоймай, асық ойындарының пайдалы қыры туралы да түсінік алды. Бұл шара балаларға ұлттық ойындардың маңызды екенін және ол арқылы ақыл-ойды дамытуға болатынын да ұғындырғандай болды. Қызықты әрі танымдық деңгейдегі мұндай ашық сабақтар алдағы уақытта да өз жалғасын таба бермек.
Балабақшадағы ұлттық тәрбие – баланың рухани-адамгершілік құндылықтарын қалыптастырудың, ұлттық мәдениет пен дәстүрге деген құрметін арттырудың басты негізі. Ерте жастан балалардың бойына ұлттың бай мұрасы мен салт-дәстүрін сіңіру – олардың болашақта елін сүйетін, тілі мен мәдениетін құрметтейтін азамат болып өсуіне ықпал етеді. Ұлттық тәрбие тек балабақшамен шектелмей, отбасы мен қоғам тарапынан қолдау тапса, нәтижелі болары сөзсіз. Сондықтан ұлттық құндылықтарды дәріптеу мен сақтауға атсалысу – әрбіріміздің ортақ міндетіміз. Балабақша қабырғасынан бастау алған ұлттық тәрбие келешек ұрпақтың рухани жаңғыруының негізі болмақ.
Leave a Reply